Pieluszkowe zapalenie skóry

Skóra niemowląt jest bardzo delikatna i wrażliwa na otarcia. Znacznie się różni od skóry dorosłego człowieka, zarówno pod względem składu biochemicznego, jak i pełnionych funkcji. Jest dwukrotnie cieńsza od skóry dojrzałej, a w związku z tym mało odporna na działanie czynników ją podrażniających. Najbardziej narażona na ich ekspozycje jest skóra okolic intymnych niemowląt i małych dzieci.

Zmiana pieluszki jest jedną z najważniejszych i najczęstszych czynności higienicznych, jakie wykonuje się każdego dnia w opiece nad niemowlęciem. Podstawowym celem pielęgnacji okolicy pieluszkowej dziecka jest zachowanie jej czystości i suchości, co pozwala uniknąć stanu zapalnego.

 

Niestety, zarówno właściwości niedojrzałej skóry dziecka, jak i mnogość zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych na niej w tym obszarze oraz sama specyfika obszaru okolicy pieluszkowej sprzyja powstawaniu różnych zmian chorobowych/zapalnych skóry, zwanych ogólnie dermatozami.

 

Za najczęstsze schorzenie obejmujące tę okolicę ciała uznawane jest pieluszkowe zapalenie skóry (PZS). Literatura podaje, że choruje na nie co dziesiąte dziecko w pierwszych dwóch latach pieluchowania (niezależnie od rodzaju pieluszki), a w zdecydowanej większości dotyczy niemowląt pomiędzy 7. a 12. miesiącem życia.

 

Okres ten odpowiada momentowi wprowadzeniu do diety dzieci różnorodnych pokarmów stałych, co wiążę się ze zmianą charakteru stolców (skład, konsystencja oraz częstotliwość). To właśnie drażniące działanie enzymów trawiennych zawartych w kale i aktywowanych przez zasadowy odczyn moczu jest jednym z czynników wpływających na pojawienie się pieluszkowego zapalenia skóry. Równie ważne i na ogół współistniejące czynniki to mechaniczne tarcie pieluszki o skórę oraz maceracja skóry, z powodu dużej wilgotności i podwyższonej temperatury pod pieluszką.

 

Do pozostałych czynników mogą należeć: niedostateczna higiena skóry, obecność drożdżaków (Candida albicans) w kale, długotrwała antybiotykoterapia, przewlekłe biegunki, a także uczulenie spowodowane kontaktem z alergenami zawartymi w pieluszce i preparatach stosowanych do pielęgnacji skóry w okolicy pieluszkowej (tzw. alergiczny wyprysk pieluszkowy).


W początkowym okresie choroby można zauważyć zaczerwienienia (objawy rumieniowe) oraz łuszczenie się naskórka na pośladkach dziecka oraz w miejscach, gdzie pieluszka bardziej uciska jego skórę. Wraz z nasilaniem się procesu zapalnego, dochodzi do rozwoju obrzęku w obrębie zaczerwienionych miejsc (tzw. ogniska rumieniowe).

 

Następnie mogą pojawić się grudki, pęcherzyki, a nawet nadżerki (obszary objęte ubytkiem naskórka). Powoduje to duży dyskomfort u dziecka, szczególnie, gdy wspomnianym zmianom zapalnym towarzyszy świąd skóry. Nierzadko, takie zaniedbane objawy, mogą doprowadzić  do nadkażenia bakteriami lub drożdżakami owych zmian skórnych, którym towarzyszy tworzenie się miodowożółtych strupów oraz powstawanie pęcherzyków z płynem.

 

Diagnozę zwykle stawia się na podstawie objawów. Łagodne odparzenia pieluszkowe mogą bardzo szybko rozprzestrzenić się na pachwiny, podbrzusze i górną część ud. Ważnym elementem leczenia pieluszkowego zapalenia skóry jest odpowiednia higiena pupy dziecka. Właściwa pielęgnacja, czyli mycie pośladków i krocza przy każdej zmianie pieluszki czystą wodą, dokładne osuszanie skóry, wietrzenie pupy i smarowanie jej kremami łagodzącymi odparzenia, powodują, że zmiany skórne mijają już po kilku dniach.

 

Zwykle stosuje się maści zawierające cynk, który ma działanie wysuszające i bakteriobójcze, oraz pantenol i/lub alantoninę, które łagodzą podrażnienia, a także nawilżają i natłuszczają wrażliwą skórę dziecka, a tym samym chronią ją przed tarciem. Należy je nakładać grubą warstwą przy każdej zmianie pieluszki. W przypadku pieluszkowego zapalenia skóry nie należy stosować żadnych balsamów ani oliwek, gdyż mogą jeszcze bardziej odparzyć skórę.

 

Nie zaleca się także stosowania talków, które pod wpływem wilgoci utworzą na skórze nieprzepuszczalną dla powietrza „skorupkę”. W przypadku podejrzenia drożdżycy lekarz może zlecić badanie mykologiczne, a przy podejrzeniu alergii kontaktowej - naskórkowe testy płatkowe, a następnie wprowadzić adekwatne diagnozie leczenie.


Pieluszkowe zapalenie skóry ustępuje zwykle po 2 do 3 dni leczenia, jednak niekiedy może utrzymywać się dłużej. Całkowite wyleczenie jest możliwe, jeśli odpowiednio szybko zastosuje się właściwe leczenie miejscowe, a czasem również ogólne, zależnie od przyczyny występowania zmian skórnych.


Aby zapobiec wystąpieniu jakichkolwiek zapalnych zmian skórnych w obrębie okolicy pieluszkowej należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe zasady higieny i pielęgnacji skóry tej okolicy. Niezwykle ważny w zapobieganiu rozwojowi pieluszkowego zapalenia skóry jest odpowiedni wybór pieluszek oraz częstotliwość ich wymiany.

 

Zdecydowanie należy unikać stosowania pieluch wykonanych z nieprzepuszczalnych materiałów takich jak plastik lub guma.  Zwykle zaleca się często zmieniać pieluszkę. Jednorazowe pieluchy typu „pampers” i wkłady ochronne do pieluszek wielorazowych należy zmieniać nie rzadziej niż co 3–4 godziny, a pieluchy tetrowe po każdorazowym oddaniu moczu lub kału. Trzeba sprawdzić, czy stosowane dotychczas preparaty kosmetyczne nie działają drażniąco i/lub alergizująco. Podobnej ocenie należy poddać same pieluszki.

 

Należy również umożliwić dziecku jak najczęstsze przebywanie bez nich, aby zapewnić prawidłową wentylację, zwłaszcza zmienionej zapalnie okolicy skóry, oraz ułatwić regenerację uszkodzonego naskórka. Każdorazowo, przy przewijaniu dziecka, zaleca się, aby dokładnie umyć i osuszyć jego okolicę moczowo – płciową. Dodatkowo należy pamiętać, że przemywanie krocza u dziewczynek powinno odbywać się w kierunku od przodu do tyłu.

 

Bezpieczeństwo używania jednorazowych chusteczek pielęgnacyjnych jest kontrowersyjne. Dzięki nowoczesnej technologii zastąpiono poprzednio stosowane drażniące chusteczki nasączone substancjami zawierającymi alkohole i mieszanki zapachowe produktami bezpiecznymi, nawet dla najmłodszych dzieci, które z powodzeniem stosuje się w codziennej pielęgnacji. Mogą one jednak, w niektórych przypadkach, wywoływać odczyny kontaktowe o charakterze wyprysku alergicznego lub z podrażnienia. Dlatego też rodzice powinni zwracać uwagę na to, aby owe chusteczki w swoim składzie miały jak najmniej substancji chemicznych.

 

Substancje zapachowe są uznane za ogólnie hiperalergiczne, zarówno dla niemowląt jak i dla dorosłych. Parabeny stosowane jako konserwanty wielu środków pielęgnacyjnych dla dzieci mogą zaburzać ich układ hormonalny. Zdecydowanie na powinno się stosować preparatów antyseptycznych w codziennej pielęgnacji skóry małego dziecka, ponieważ znacznie zaburza to naturalną ochronną mikroflorę bakteryjną skóry.

 

2016-05-28