Drgawki gorączkowe u małych dzieci

Drgawki gorączkowe (DG) są najczęściej występującym objawem neurologicznym w wieku wczesnodziecięcym. Zaburzenie dotyczy dzieci do piątego roku życia, jednak z największą częstotliwością jego występowania nają do czynienia maluchy w w przedziale od 12. do 18. miesiąca życia.

Drgawki gorączkowe wynikają z reakcji niedojrzałego układu nerwowego dziecka na podwyższoną temperaturę organizmu. Drgawki gorączkowe są obecnie zjawiskiem stosunkowo częstym, dotyczą około 3 - 5% populacji dzieci, a ich pochodzenie jest złożone i zależy zarówno od czynników środowiskowych, jak i genetycznych.

 

Gorączka to naturalna odpowiedź organizmu na infekcję. Wzrost temperatury ciała powoduje uwolnienie wielu cytokin, czyli cząsteczek mających mobilizować organizm do zwalczenia patogenu. Mózg dziecka w okresie rozwojowym staje się bardziej podatny na pobudzenie, dlatego taki wyrzut ów cząsteczek może powodować zmiany jego normalnej aktywności elektrycznej, prowadząc do napadów drgawek. To właśnie gorączka jest głównym czynnikiem ryzyka DG.

 

Podkreśla się, że większe znaczenie ma maksymalna zwyżka temperatury, nie zaś czas jej narastania. Jednakże wartość temperatury ciała, przy której może dojść do rozwinięcia epizodu drgawek gorączkowych, różni się u poszczególnych dzieci, będąc indywidualną cechą zależącą od ich wieku i dojrzałości układu nerwowego.

 

Najniższy próg wystąpienia drgawek gorączkowych obserwowany jest u niemowląt oraz w przebiegu odwodnienia. Typowo pojawiają się w przebiegu gorączki powyżej 38°C. Najczęstszą przyczyną takiego wzrostu temperatury ciała są u dzieci infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, choroby zakaźne wieku dziecięcego oraz zakażenia w obrębie układu pokarmowego. W niektórych przypadkach przyczyną drgawek gorączkowych mogą być również zaburzenia elektrolitowe, takie jak niedobór sodu, żelaza lub wapnia.

 

Drgawki gorączkowe występują częściej w przypadku infekcji wirusowych, rzadziej w przebiegu infekcji bakteryjnych. Stwierdzono także niewielki wzrost ryzyka wystąpienia DG po szczepieniach – trójwalentną szczepionką z pełnokomórkowym komponentem krztuśćca DTPw (szczególnie w pierwszej dobie po szczepieniu) oraz MMR (głównie pomiędzy 8.–14. dniem po szczepieniu). Szczepienie szczepionką skojarzoną MMR-varicella (MMRV) wiąże się z dwukrotnie wyższym ryzykiem wystąpienia DG w porównaniu do oddzielnego zaszczepienia dwoma szczepionkami.

 

Niezależnym czynnikiem wystąpienia DG jest nikotynizm u matki w ciąży, nie stwierdzono takiego związku w przypadku spożywania alkoholu ani kofeiny. Zwykle drgawki gorączkowe przypominają napad padaczki, dziecko jest nieprzytomne, tzn. nie ma z nim kontaktu, występują uogólnione drgawki całego ciała (tułów, kończyny). Niekiedy jednak, nazwa drgawki bywa myląca, gdyż nie obserwuje się charakterystycznych ruchów (wyrzutów kończyn, tułowia), a jedynie zesztywnienie, prężenie, zasinienie i ślinotok – tak również mogą wyglądać drgawki gorączkowe. W okresie ponapadowym dziecko może być splątane, rozdrażnione, mieć problemy z orientacją. Objawy te ustępują zwykle do 30 minut.

 

Stwierdza się rodzinne występowanie drgawek (u starszego rodzeństwa, rodziców) oraz statystycznie częstsze ryzyko wystąpienia DG u chłopców.

 

Wyróżniamy drgawki gorączkowe proste i złożone. Drgawki gorączkowe proste stanowią około 70% napadów, są od początku uogólnione, trwają krócej niż 15 minut (zwykle 3-5 minut) i nie powtarzają się w ciągu 24 godzin. W przeciwnym razie mówimy o drgawkach gorączkowych złożonych. Napad drgawek gorączkowych złożonych jest dłuższy, trwa ponad 10 minut. Drgawki te często mają charakter ogniskowy, to znaczy dotyczą tylko niektórych grup mięśniowych- na przykład jednej strony ciała bądź wybranej kończyny. Ponapadowe zaburzenia orientacji mogą utrzymywać się ponad 1 godzinę. Objawy te czasem wiążą się z wystąpieniem tzw. paraliżu Todda- przejściowego porażenia mięśni jednej połowy ciała. Drgawki złożone mają tendencję do nawracania- często obserwuje się > 2 napadów w ciągu 24 godzin. Postępowanie po napadzie, zakres badań diagnostycznych i rokowanie są różne w zależności od rodzaju drgawek.

 

Co robić, gdy u dziecka wystąpią drgawki gorączkowe? Przede wszystkim, choć to niełatwe, należy zachować spokój. Nie wolno zostawiać dziecka samego. Należy ułożyć je na boku, najlepiej na miękkim podłożu, zadbać o to, by w pobliżu nie było przedmiotów, o które dziecko mogłoby się uderzyć. Nie należy na siłę powstrzymywać drgawek ani ruchów kończyn dziecka. Podczas napadu nie wolno podawać nic doustnie. Jeżeli jest to kolejny napad drgawek u dziecka, to wtedy rodzice zwykle dysponują lekiem, który podany doodbytniczo przerywa drgawki. Po napadzie należy obniżyć temperaturę, podając lek przeciwgorączkowy.

 

Dziecko, u którego wystąpiły drgawki gorączkowe, zwłaszcza po raz pierwszy w życiu, musi być obejrzane przez lekarza, który zadecyduje o konieczności hospitalizacji i/lub diagnostyki w celu wykluczenia innych przyczyn drgawek.

 

Diagnostyka drgawek gorączkowych ma na celu wykluczenie innych, potencjalnie niebezpiecznych przyczyn wystąpienia napadu. Większość dzieci po epizodzie DG prostych nie wymaga leczenia i diagnostyki w warunkach szpitalnych. Wśród wskazań do hospitalizacji wymienia się m.in. wiek dziecka poniżej 18. m.ż. (ze względu na możliwy skąpoobjawowy przebieg zakażenia OUN) oraz brak możliwości zapewnienia przez opiekunów dziecka należytej opieki.

 

Przed podjęciem decyzji o hospitalizacji zaleca się zebrać szczegółowy wywiad oraz wykonać pełne badanie neurologiczne. Nie zaleca się rutynowego wykonywania EEG w przypadku DG prostych, podobnie jak badań neuroobrazowych przy braku objawów ogniskowych w badaniu neurologicznym.

 

Punkcję lędźwiową należy rozważać w przypadku wystąpienia:

  • objawów oponowych lub innych objawów mogących wskazywać na infekcję OUN,
  • u niemowląt powyżej 6. m.ż. o niepełnym statusie wakcynologicznym (brak lub niepełne szczepienia przeciwko pneumokokom, meningokokom, Hib),
  • u pacjentów przyjmujących antybiotyki w trakcie wystąpienia napadu.

W przypadku wystąpienia drgawek gorączkowych złożonych pacjent wymaga szerszej diagnostyki w warunkach szpitalnych przeprowadzonej w kierunku chorób neurologicznych, tj. zakażenia i wady OUN, choroby metabolicznej czy choroby skórno - nerwowej.

 

Drgawki gorączkowe proste to zjawisko łagodne i ustępujące samoistnie, nie prowadzą do długotrwałych ubytków neurologicznych, nie mają wpływu na wzrost i rozwój dziecka, a ich tendencja do nawracania zmniejsza się wraz z wiekiem i dojrzewaniem struktur ośrodkowego układu nerwowego. Wynik badania fizykalnego i neurologicznego dziecka po takim napadzie nie odbiega od normy. Inaczej wygląda natomiast diagnostyka drgawek złożonych oraz wszystkich "podejrzanych" przypadków. Drgawki gorączkowe złożone charakteryzują się większą tendencją do nawracania oraz ryzykiem wystąpienia padaczki w porównaniu z drgawkami gorączkowymi prostymi.

 

Mimo, iż każdy napad drgawek gorączkowych jest obarczony ryzykiem nawrotu, to wytyczne oparte na badaniach naukowych nie zalecają przewlekłego stosowania leków przeciwdrgawkowych celem profilaktyki napadów.

 

 

 

 

2019-08-24