Noworodek matki cukrzycowej. Wpływ choroby na dziecko

Obecny rozwój medycyny i opieki okołoporodowej spowodowały, że noworodek matki chorej na cukrzycę jest dzieckiem, u którego znacznie rzadziej – niż miało to miejsce kiedyś – pojawiają się poważne powikłania zdrowotne. Jednak warto wiedzieć, jakie zagrożenia dla maleństwa niesie ze sobą matczyna cukrzyca, która czasami może zostać wykryta dopiero po jego narodzinach.

 

Cukrzyca u kobiet w ciąży pojawia się u 1,5% populacji przyszłych matek i stanowi problem dla płodu i noworodka. Glukoza jest podstawowym materiałem energetycznym dla płodu. Jej zużycie wynosi 6 mg/min/kg masy ciała i jest 2-krotnie wyższe niż u dorosłego. Glukoza przechodzi do płodu przez barierę łożyskową i jej stężenie jest nieco mniejsze od stężenia glukozy we krwi matki.

 

Tkanki płodu i łożysko są bardzo czułe na zaburzenia metaboliczne, dlatego hiperglikemia (wysokie stężenie glukozy) która towarzyszy cukrzycy może prowadzić do pogorszenia funkcji łożyska i spowodować powikłania u płodu.

 

Oprócz poziomu hiperglikemii istotny wpływ ma czas ciąży. Jeżeli hiperglikemia rozwinęła się w pierwszych 12 tygodniach to  może dojść do obumarcia wewnątrzmacicznego płodu, poronień oraz porodów przedwczesnych. U noworodków u matek z cukrzycą (NMC) wady wrodzone występują 2-5 razy częściej niż u potomstwa matek zdrowych, a wady te obejmują m.in.:

  • układ sercowo- naczyniowy- przełożenie wielkich naczyń, koarktacja aorty, wspólny pień tętniczy, atrezja tętnicy płucnej
  • układ nerwowy- wodogłowie, małogłowie, przepuklina rdzeniowa, rozszczep kręgosłupa
  • układ kostny- zespół zanikowy kości krzyżowej, zaburzenia rozwoju kręgów
  • układ moczowy- brak nerek, torbielowatość nerek, podwójny moczowód
  • przewód pokarmowy- zarośnięcie odbytu, zespół niedorozwoju lewej okrężnicy, odwrócenie trzew.


Aby zapobiegać wadom rozwojowym niezbędne jest wyrównanie cukrzycy w okresie przedkoncepcyjnym, w pierwszym trymestrze i przyjmowaniu kwasu foliowego.


U noworodków matek z cukrzycą niedostatecznie kontrolowaną w czasie ciąży obserwowane są dwa typy zaburzeń wzrastania płodu: makrosomia i i hipotrofia.


Makrosomia czyli zbyt duża masa ciała w odniesieniu do wieku płodowego i płci noworodka (powyżej  4000g lub 4500g), występuje u 20-50% NMC, ale może dotyczyć też  dzieci ciężarnych z cukrzycą prawidłowo monitorowaną w czasie ciąży. Dlaczego tak się dzieje?


Wysokie stężenia glukozy w II i III trymestrze wywołuje hiperglikemie u płodu. Trzustka noworodka która musi produkować więcej insuliny, co prowadzi do przerostu i nadczynności komórek beta wysp trzustkowych. Zapasy gromadzą się w tkance tłuszczowej i mięśniowej, co skutkuje zwiększoną masą.


Makrosomia ma charakter asymetryczny. Mała głowa w stosunku do dużej klatki piersiowej, powiększenie obwodu barków i kończyn, otyłość Cushingoidalna na karku, w okolicach nadobojczykowych, twarzy (tzw. twarz księżycowata) i tułowiu. Przerost narządów wewnętrznych: wątroby trzustki, śledziony, serca z wyjątkiem mózgu, płuc i nerek. Skóra jest żywoczerwona, małżowiny uszne i głowa obficie owłosiona.  Duża masa sprzyja urazom okołoporodowym i niedotlenieniu okołoporodowym.


Hipotrofia (noworodek za mały do wieku płodowego) dotyczy noworodków matek cukrzycowych powikłanych zmianami naczyniowymi, nerkowymi, chorobami serca w skutek niedotlenienia, niedostatecznej produkcji czynników wzrostu i upośledzenia funkcji łożyska.


Do innych równie poważnych cech należą:

  • zaburzenia oddychania związanie z opóźnieniem dojrzewania płuc (często poddaje się farmakologicznej stymulacji dojrzewania płuc), wcześniactwem i niedotlenieniem okołoporodowym
  • hiperbilirubinemia - czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu nasilonej żółtaczki są: policytemia, niedojrzałość enzymatyczna wątroby, nasilona hemoliza, niedotlenienie okołoporodowe
  • policytemia (wzrost stężenia erytropoetyny), której objawami są zwiększona lepkość krwii, skłonności do zmian zakrzepowych, zaburzenia w przepływie krwii prowadzące do niedotlenienia i niedokrwienia. Należy skontrolować hematokryt w krwii pępowinej lub żylnej, akcje serca, obserwować oddychanie
  • hipokalcemia z hipomagnezemią w 2,3 dobie życia
  • przerost mięśnia sercowego, najczęściej bez leczenia ustępuje w ciągu kilku miesięcy
  • skłonności do zakażeń
  • trudności w karmieniu
  • hipoglikemia rozpoznawana przy stężeniu glukozy we krwii poniżej 2,5 mmol/l.


Stężenie glukozy u noworodków w 1 pierwszej godzinie po porodzie gwałtownie spada, a po 2,3 godzinach wzrasta, stabilizuje się po 24 h. U noworodków narażonych na hipoglikemie poziom cukru należy zmierzyć 2 razy w pierwszych 4 godzinach życia. Optymalnie jeśli pomiar będzie po karmieniu, które musi odbyć się w pierwszej godzinie życia. Pomiar może być glukometrem, jeśli wynik będzie nieprawidłowy należy pobrać krew do badań labolatoryjnych.

 

Do objawów klinicznych odzwierciedlających stopień dostępności glukozy dla ośrodkowego układu nerwowego należą:

  • zaburzenia termoregulacji
  • drżenie mięśniowe
  • stękanie wydechowe
  • bezdechy
  • drgawki
  • bladość powłok skórnych i sinica
  • tachykardia
  • obniżenie napięcia mięśniowego.


Aby zapobiegać hipoglikemii, na którą szczególnie narażone są noworodki matek cukrzycowych należy unikać wychłodzenia dziecka, umożliwić wczesny kontakt skóra do skóry, karmić co 3 godziny.


Postępowanie w przypadku hipoglikemii dzielimy na 2 okresy.

 

  • 1 okres (do ukończenia 4 godzin życia). Karmienie w 1 godzinie życia i oznaczenie glikemii po 30 minutach, jeśli stężenie glukozy będzie poniżej 25 mg/dl, zlecamy ponowne karmienie i po godzinie znów oznaczamy glikemia. Lekarz powinien zlecić glukozę dożylnie
  • 2 okres ( od 4-24 godziny życia) oznaczanie glikemii co 2,3 godziny przed karmieniem i 1 godzinę po karmieniu, jeśli stężenie glukozy będzie poniżej 25 mg/dl lekarz powinien zlecić podaż glukozy dożylnie.

 

 

 

 

2018-05-08