Badania USG w ciąży nie wiążą się z żadnym ryzykiem powikłań u matki i dziecka, a równocześnie dostarczają bardzo pomocnych informacji o rozwoju dziecka, wieku ciąży i ryzyku powikłań ciąży. Wykorzystywane w aparatach USG ultradźwięki to nic innego jak fale dźwiękowe o bardzo wysokiej częstotliwości. Na tyle wysokiej, że niesłyszalnej dla ludzkiego ucha. Głównym celem badań USG w ciąży jest rozpoznanie wszelkich nieprawidłowości w rozwoju płodu.

Jednym z dodatkowych badań USG, którego nie ma w zaleceniach, ale jest niemal standardem w wielu gabinetach, zwłaszcza prywatnych, jest badanie przed 10. tygodniem ciaży. Jest to pierwsze badanie USG, wykonywane podczas jednej z pierwszych wizyt u ginekologa po dodatnim wyniku testu ciążowego.  Wykonywane jest sondą dopochwową, po wcześniejszym uzyskaniu zgody od pacjentki oraz po opróżnieniu przez nią pęcherza moczowego.

Celem badania jest potwierdzenie ciąży oraz, jeśli to możliwe,  jej lokalizacji – czy jest prawidłowa (wewnątrzmaciczna), czy też nie (ciąża pozamaciczna). Ponadto w większości przypadków można określić: położenie pęcherzyka ciążowego w jamie macicy, liczbę pęcherzyków ciążowych i ich kształt, obecność zarodka (jego długość, obecność czynności serca, liczbę zarodków, kosmówek i owodni), obecność pęcherzyka żółtkowego i ewentualnie występujące nieprawidłowości, a takż wygląd/budowę narządu rodnego – macicy wraz z szyjką (kształt, wielkość, budowa, wady, mięśniaki itp.) oraz lokalizację i budowę przydatków (jajniki). Przy użyciu głowicy dopochwowej bicie serca można zauważyć, gdy wielkość zarodka wynosi przynajmniej 5 mm. Jeśli zarodek jest mniejszy niż 5 mm, czynność serca płodu będzie można zaobserwować dopiero w późniejszym badaniu USG. Dlatego ważne jest, aby nie wykonywać badania zbyt wcześnie.

Pierwszym z zalecanych przez PTG badaniem USG ciąży, jest badanie między 11. a 14. tygodniem ciąży. Z tym, że powinno ono zostać wykonane przed upływem 13. tygodnia i 6. dnia ciąży, najlepiej w okolicach 12. tygodnia, ponieważ wtedy jest najmniejsze ryzyko tego, że badanie jest przeprowadzane zbyt wcześnie lub zbyt późno, aby coś z niego wywnioskować. Warunkiem jest również odpowiednia długość ciemieniowo-siedzeniowa płodu (CRL) – musi ona wynosić od 45 do 84 mm. Badanie to nazywane jest potocznie USG genetycznym i powinno być przeprowadzone w każdej ciąży.

 

Wykonuje się je już za pomocą głowicy przezbrzusznej (w przypadku znacznej otyłości pacjentki należy użyć jednak sondy przezpochwowej). Tym razem jest refundowane, oczywiście o ile skierowanie wystawia lekarz, który ma umowę z NFZ. Celem tego badania jest wstępna ocena wszystkich narządów płodu (oceną objęte jest również serce dziecka - jego budowa, lokalizacja, częstość bicia (FHR), która w tym okresie ciąży wynosi zwykle 150–170 uderzeń na minutę), ocena ryzyka wystąpienia u płodu najczęstszych możliwych schorzeń, będących skutkiem wad chromosomalnych (zespoły: Downa, Edwardsa i Pataua) oraz ocena wieku ciążowego (w tym okresie można go ocenić z dokładnością do 7–10 dni, a jest to ważne zwłaszcza wtedy, gdy masz nieregularne miesiączki i wiek obliczony na podstawie daty ostatniej miesiączki może być niedokładny).

 

Parametrem mogącym świadczyć o zwiększonym ryzyku najczęstszych aberracji chromosomowych jest tzw. przezierność fałdu karkowego (NT). Jest to zbiorniczek płynu na karku, który występuje u każdego płodu w tym okresie rozwoju. Zwykle szerokość tego zbiorniczka wynosi 1–3 mm, duża ilość płynu (powyżej 2,5-3 mm) może wskazywać – ale nie musi – na chorobę.

 

Szczególnie chodzi tutaj o zespół Downa, ale istnieje też duży związek tej nieprawidłowości np. z chorobami serca i innych narządów. Czasami ocenia są również obecność kości nosowej (NB), a  jej brak jest charakterystyczny dla dzieci z zespołem Downa oraz przepływ krwi w przewodzie żylnym (DV). Jest to wyjątkowe naczynie, które występuje tylko w życiu płodowym i łączy żyłę pępowinową z żyłą prowadzącą krew do serca. Nieprawidłowy przepływ w tym naczyniu jest charakterystyczny dla dzieci z wadami serca i zespołami genetycznymi (Downa, Edwardsa i Pataua).

 

Należy pamiętać, że wyniki badania USG określają tylko statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia wspomnianych już wad i chorób, a każda nieprawidłowość lub wątpliwość powinna stanowić wskazanie do dalszej diagnostyki płodu, najlepiej w ośrodku o odpowiedniej referencyjności.

Drugim z rekomendowanych i refundowanych badań USG w ciąży, jest badanie przeprowadzane pomiędzy 18. a 22. tygodniem ciąży, czyli tzw. USG połówkowe. Celem tego badania jest przede wszystkim szczegółowa ocena budowy anatomicznej płodu pod kątem występowania wad wrodzonych oraz określenie przybliżonej masy płodu i wieku ciążowego (jest on mniej dokładny niż ten wyznaczony z pomiarów wykonanych podczas USG genetycznego).

 

Podczas badania USG połówkowego mama może poznać również płeć swojego maleństwa, oczywiście o ile nie będzie ono zbyt wstydliwe i zechce przybrać odpowiednią „pozycję” w brzuszku. Poza budową płodu ocenia się również położenie łożyska, ilość płynu owodniowego oraz długość szyjki macicy. Oprócz badań standardowych dla tego okresu ciąży, w określonych sytuacjach wykonuje się dodatkowo badanie o nazwie ECHO serca płodu. Jest to badanie USG wykonywane na sprzęcie najwyższej klasy, ze specjalnym oprogramowaniem do badań kardiologicznych. Badanie ma na celu dokładną ocenę budowy serca płodu, umożliwia wykrycie wad serca, wad zastawek oraz zaburzeń rytmu serca.

Trzecie z badań USG w ciąży, standardowo wykonywanych u wszystkich ciężarnych, przypada już na trzeci trymestr ciąży, czyli między 28. a 32. jej tygodniem. Celem badania jest ocena rozwoju dziecka oraz jego położenia. Podczas tego badania ocenia się to samo, co w badaniu przeprowadzonym w 18.–22. tygodniu, a więc budowę anatomiczną płodu, położenie łożyska w stosunku do ujścia szyjki macicy (ryzyko łożyska przodującego), ilość płynu owodniowego (ryzyko małowodzia lub wielowodzia) oraz stan szyjki macicy (ryzyko porodu przedwczesnego). Dodatkowo, lekarz określa położenie dziecka, czyli jaką pozycję przyjęło ono w macicy – jest to istotne ze względu na rodzaj porodu (oczywiście położenie może jeszcze ulec zmianie).

 

Zaleca się również, mniej formalnie, wykonanie czwartego badania USG, najlepiej już po 36. tygodniu ciąży. To badanie pozwala stwierdzić, w jakiej pozycji jest dziecko przed porodem. Oceniana jest także ilość płynu owodniowego oraz wielkość płodu i stan łożyska przed porodem. Ten ostatni parametr jest oceniany za pomocą ultrasonografii dopplerowskiej. Wskazaniem do wcześniejszego wykonania tego badania jest nieprawidłowy przebieg ciąży, np. powikłanej nadciśnieniem tętniczym, hipotrofią płodu, czy też wieloletnią cukrzycą u matki. Metodą Dopplera ocenia się przepływy krwi w wybranych naczyniach. Na podstawie prędkości przepływu krwi można wnioskować, czy łożysko dobrze pracuje, a więc czy płód jest odpowiednio dotleniony i odżywiony.

 

Innym bardzo wartościowym badaniem dla tego okresu ciąży jest tzw. profil biofizyczny płodu, inaczej zwany testem Manninga. Ma ono na celu ocenę dobrostanu płodu, czyli kondycji dziecka. Badanie to powinno trwać około godziny. Polega na wykonaniu testu niestresowego, czyli zapisu kardiotokograficznego (KTG) oraz badania USG, w trakcie którego ocenianych jest 5 najważniejszych parametrów biofizycznych płodu, czyli: czynność serca płodu, napięcie mięśniowe, ruchy ciała, ruchy oddechowe oraz indeks płynu owodniowego (AFI). Badanie indeksu płynu owodniowego polega na ocenie czterech największych "kieszonek" wód płodowych. Wynik jest sumą pomiarów najgłębszych zbiorników płynu owodniowego badanych w czterech kwadrantach macicy. Prawidłowo wynik AFI powinien mieścić się w przedziale 5-25. Jego wartość zmienia się wraz z wiekiem ciąży, początkowo rośnie, a następnie w ostatnich miesiącach ciąży maleje. Wyniki AFI < 5 świadczyć mogą o zbyt małej i potencjalnie szkodliwej dla dziecka ilości płynu owodniowego (sytuację taką nazywa się małowodziem), natomiast powyżej 20-25 o nadmiernej ilości wód płodowych czyli tzw. wielowodziu.

 

Częstsze, niż zalecane, badania USG w ciąży są stosowane u kobiet chorujących przewlekle, np. na cukrzycę czy nadciśnienie. Wiąże się to z faktem, iż oba te schorzenia zwiększają ryzyko powikłań ciąży. Dodatkowe badanie przeprowadza się także wtedy, kiedy minie termin porodu, czyli po 40. tygodniu ciąży. Jest ono konieczne, aby stwierdzić, czy dziecko może nadal pozostać wewnątrz macicy i czy nie zagraża to jego zdrowiu.

Uwaga! W ciąży wielopłodowej, o przebiegu prawidłowym, badania kontrolne USG, według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, powinny być wykonywane co 4 tygodnie.

 

Na koniec chciałabym zestawić i wyjaśnić kilka ważnych skrótów, które możecie znaleźć na otrzymanych od lekarza wynikach badań USG:

CRL – długość ciemieniowo – siedzeniowa
FHR – częstość bicia serca płodu
NT – przezierność fałdu karkowego
NB – kość nosowa
DV – przepływ w przewodzie żylnym
BPD – wymiar poprzeczny główki
HC – obwód główki
AC – obwód brzuszka
FL – długość kości udowej
EFW – szacowana masa płodu
OMP – orientacyjna masa płodu.

 

2017-05-28